«Η πνευματική ζωή είναι το σύνολο των ψυχικών φαινομένων από τα οποία γεννιέται κι αποκρυσταλλώνεται ο Πολιτισμός»  Ι.ΣΥΚΟΥΤΡΗΣ

Γράφει η Αλεξάνδρα Θυμιανού

Ξεκινάμε από το αξίωμα ότι:

«Το επίπεδο ενός πολιτισμού δεν κρίνεται από το ύψος των πολιτιστικών επιτευγμάτων αλλά από το πλάτος της συμμετοχής των λαών στα πολιτιστικά αγαθά» (ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ)

Ο πολιτισμός που παράγεται άνωθεν και προορίζεται για παθητική κατανάλωση, η κυρίαρχη δηλαδή σήμερα μορφή πολιτισμού, δεν είναι πολιτισμός αλλά μηχανισμός μαζικής αλλοτρίωσης.  Έτσι, είναι σημαντικό κάθε ένα πολίτης μικρής ή μεγάλης ηλικίας να έχει το «μερίδιό του» στην παραγωγή πολιτισμού.

Αυτό όχι μόνο είναι εφικτό αλλά επιβαλλόμενο από την ίδια την ανθρώπινη φύση, βασικό γνώρισμα της οποίας είναι η ανάγκη για δημιουργία και η δυνατότητα δημιουργίας.

Κάθε άνθρωπος γεννιέται με ένα ή περισσότερα ταλέντα, όπως διδάσκει η σχετική περικοπή του Ευαγγελίου για τα τάλαντα, αλλά και οι μεγάλοι παιδαγωγοί του Διαφωτισμού( τόσο του Αρχαίου Ελληνικού όσο και του Ευρωπαϊκού). Τόσο ο Χριστός όσο και οι μεγάλοι στοχαστές όλων των εποχών συμφωνούν ότι το θάψιμο των ταλάντων είναι αμαρτία, μια αμαρτία που θα τη δούμε με πολλές μορφές να εκδηλώνεται αν δεν  εκφραστεί δημιουργικά, θα γίνει «ροπή προς καταστροφή» (ΑΡΗΣ ΓΙΑΒΡΗΣ), και θα λάβει τη  μορφή της  βίας και κοινωνικής παθογένειας.

Είναι δηλαδή μια απλή αλήθεια ότι η Πολιτεία, το Κράτος γενικά οφείλει να δίνει στους πολίτες του τη δυνατότητα να εκφραστούν δημιουργικά ακριβώς για να διασφαλίσει την υγεία τους και την υγεία της κοινωνίας.

Οι Δήμοι  αγκαλιάζουν  την τοπική κοινωνία, (κι ας θυμηθούμε εδώ τον Κορνήλιο Καστοριάδη: «Αν θες να αλλάξεις τον κόσμο, δράσε τοπικά») κι  έχουν στα χέρια τους τη δύναμη να δημιουργήσουν τους όρους και τις συνθήκες  υπό τις οποίες οι πολίτες θα εκφραστούν δημιουργικά κι έτσι να ελαχιστοποιήσουν τις εστίες βίας και παθογένειας.

Έτσι,  θα γεννηθούν δράσεις και γεγονότα σε όλες τις εκφάνσεις αυτού που αποκαλούμε «ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ» και μάλιστα και στα δύο σκέλη του, τόσο στο υλικοτεχνικό όσο και στο πνευματικό. Για παράδειγμα ένα αρχιτεκτόνημα δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο «πολιτισμός» από ένα θεατρικό έργο, άλλωστε κι ένα θεατρικό έργο απαιτεί σκηνικά, κοστούμια, φωτισμό κλπ κι όχι μόνο κείμενο ή καλή υποκριτική.

Ύλη και πνεύμα είναι δεμένα λοιπόν και το ζητούμενο είναι ο έλεγχος της ύλης από το πνεύμα. Αυτό είναι ζήτημα παιδείας και κανείς δεν μπορεί να πει ότι παιδεία και πολιτισμός είναι έννοιες ανεξάρτητες. Παιδείας ανθρωποκεντρικής, τέτοιας που μας παρέδωσαν οι αρχαίοι Έλληνες, οι μεγάλοι ουμανιστές του Βυζαντίου, οι δάσκαλοι του γένους, αλλά και οι σύγχρονοι δάσκαλοι που πασχίζουν σε έναν κόσμο ελάχιστα ανθρωποκεντρικό να τη διασφαλίσουν. Αν θέλουμε τον άνθρωπο παραγωγό κι όχι καταναλωτή Πολιτισμού πρέπει να αναπτύξουμε και τις τέσσερεις βασικές λειτουργίες του εγκεφάλου: μνήμη-κρίση-αντίληψη-φαντασία.

Οι συλλογικότητες, πέρα από το σχολείο, μπορεί να είναι μονάδες παραγωγής πολιτισμού εφ όσον δεν εξαντλούνται σε απλή κοινωνικότητα και διασκέδαση. Ας θυμίσουμε εδώ ότι η λέξη διασκέδαση προέρχεται από το ρήμα «διασκεδάννυμι» δηλαδή διασκορπίζομαι, ενώ η ψυχαγωγία είναι η αγωγή της ψυχής, μια αγωγή που διαχέεται και εκφράζεται σε όλες τις συμπεριφορές μιας κοινωνίας, καθιστώντας σαφή τον περίφημο ορισμό του Alexis Carell «ουσία του πολιτισμού είναι ο πολιτισμός της ψυχής»

Ιδιαιτέρως για τους εθνικοτοπικούς συλλόγους πρέπει να υπηρετήσουν και να καλύψουν όλες τις εκφράσεις της ιδιαίτερης κουλτούρας τους, όχι προσεγγίζοντας επιφανειακά και επιδερμικά την ιδιαίτερη πατρίδα τους, αλλά την ιστορική της  συνέχεια με σεβασμό, αγάπη και φιλοπονία  Όχι απλώς υπηρετώντας τη λογική του «κουλέρ λοκάλ» που τόσο έχει βλάψει την πόλη μας και τη χώρα μας, αλλά να αναδεικνύει και να «κοινωνεί», κυρίως στους νέους, της αξίες της, είτε είναι πνευματικές είτε υλικές με την έννοια που προείπαμε.

Μπορούν λοιπόν οι σύλλογοι, αλλά και κάθε μορφή συλλογικότητας που αναπτύσσεται  στην πόλη (και πώς αλλιώς αφού πριν και πάνω απ όλα «ο άνθρωπος είναι όν κοινωνικό»)  να λειτουργήσουν ως φορείς παιδείας, αγωγής της ψυχής, πνευματικής καλλιέργειας αλλά και επίρρωσης των πνευματικών (και ψυχικών) τραυμάτων που τόσο ανάγλυφα είναι στη σύγχρονη κοινωνία. Κι  όχι μόνο, να διδάξουν οι Πόντιοι τις αξίες τους, οι Κρήτες, οι Ηπειρώτες, οι Πελοποννήσιοι, οι Θεσσαλοί, οι Μακεδόνες, το Αιγαίο και το Ιόνιο, να δείξουν και να αναδείξουν τι σημαίνει ο κάθε τόπος, αλλά και οι αθλητικοί για παράδειγμα σύλλογοι να αναδείξουν το ευ αγωνίζεσθαι και το αθλητικό πνεύμα και κάθε χώρος δημόσιος ή ιδιωτικός όπου λαμβάνει χώρα μια ομαδική δράση να λειτουργήσει παιδευτικά από το δικό της χώρο κι όλες μαζί, και γιατί όχι συνεργαζόμενες  και αρμονικά δεμένες να φτιάξουν μια ΠΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.

Έτσι τελικά μια πολιτιστική πολιτική αληθινά ώριμη θα έχει ως άξονά της το αξίωμα ότι το ανώτερο έργο τέχνης είναι ο άνθρωπος και με τα λόγια του ανυπέρβλητου Ευάγγελου Παπανούτσου «το πολιτιστικό επίπεδο μιας κοινωνίας δεν κρίνεται από το βαθμό μονομερούς επίδοσης σε ένα ή πολλούς τομείς, αλλά από την πολύπλευρη εκτίμηση των επιδόσεων σε όλους και από το βαθμό συμμετοχής των μελών της κοινωνίας, τόσο στην οικοδόμηση του πολιτισμού όσο και στην απόλαυση των πολιτιστικών αγαθών».